🧑‍🎤 Küçük Sayı Büyük Sayıya Nasıl Bölünür

Iki rakam arasındaki artış yüzdesi nasıl hesaplanır? (Örn: X=10, 10.4/10=4, ` fark var.) Örnek işlem olarak şunu yapayım: Mesela elindeki sayı 20, 15’e düştü ve sen farkı arıyorsun. 20’yi 100 kabul edip içler dışlar çarpımı yapacaksın en basit yöntem olarak. 1500=20X Bu işlemi yapıp X’i bulursan yüzdeyi bulmuş HücreleriExcel'de ilk boşluk sınırlayıcıyla nasıl bölerim? Hücreleri satır başı ile birden çok sütuna veya satıra nasıl ayırabilirim? Virgülle ayrılmış değerler Excel'de satırlara veya sütunlara nasıl bölünür? Tarih ve saati bir hücreden Excel'deki iki ayrı hücreye nasıl ayırabilirim? Pratikder yoları Aw0l. Çevrimiçi kalan ve bölüm hesaplayıcıları, iki sayıyı bölmenize olanak tanır. Kalanlı uzun bölme için bu hesaplayıcı, tüm uzun bölme problemlerini saniyeler içinde Bölmeyi bir hesap makinesi ile adım adım veya adımları kullanarak nasıl yapacağınızı göstereceğiz. Ve uzun bölümler hakkında çok daha olarak, Calculator-Online'ın tamamen ücretsiz hesap makinesi, sayıları herhangi bir ondalık basamağa yuvarlamanıza ve azaltmanıza yardımcı olur. Belirli bir sayıdaki önemli rakamları saymak için başka bir araç Bölüm ve Kalan HakkındaAşağıdakiler, bölme işleminde bilinmesi gereken en önemli dört değerdirTemettü Temettü, bir sayının bölünmesinin bir Bölme işleminin yapıldığı sayıya bölen Bu, elde ettiğiniz Kalan miktara kalan adım nasıl bölünür? Bu numara, uzun bölmede ustalaşmanıza yardımcı olacaktır. Şu anlama gelen DMBS kısaltmasını kullanmayı unutmayınİşte bu konu için ihtiyacınız olacak formüllerTemettü / Bölen = Bölüm + Kalan / = Bölüm * Bölen + Kalan"0'dan kalan" ne anlama geliyor?Bu, böldüğümüzde, bölenlerimiz ve bölümlerimizin temettü faktörleri olduğu anlamına gelir. Örneğin, temettü sekiz, ancak bölen 4 ise, kalan sıfırdır. Böylece, 8'in çarpanları 2'nin bir bölüm ve 4'ün bir bölen olduğu şeklinde kalan nasıl çalışır?Kalan, matematikte uzun bir bölme işleminden sonra kalanları ifade eder. Temettü bölünecek sayıdır. Temettü bölen sayı, bölen olarak gösterilir. Sonuç bölüm olsa da, iki sayının toplamıdır. Uzun bölme, kalan bölme problemini hızlı bir şekilde bulmak için kalan olarak kabul edilmesi mümkün mü?Sonunda bir sayı diğerini bölerse, kalan sayı 0'dır. Kalanın her zaman bölenden daha küçük olduğunu unutmayın. Kalan bölenden küçükse bölme işlemi kalan bir sayıyı tam sayıya nasıl dönüştürürsünüz?Kalanı pay veya en üstteki sayı olarak kesre yerleştirin. Bir sonraki adım, böleni veya paydayı kesrin altına yerleştirmektir. Bölümü veya cevabı bölenle çarpın ve ardından cevabınızı kontrol etmek için kalanı bölme hesaplamasında dinlenme nedir?Büyük sayılar için uzun bölme durumları kullanılır. Bir hesaplamanın cevabının her zaman tam sayı olmadığını göreceksiniz. Bu durumlarda, sayılar bırakılır ve kalan olarak kabul edilir. Bu gibi durumlarda, temettü ilk sayısı böleni tarafından bölünecektir. Tamsayı sonucu en üstte yazarıParmis KazemiParmis, yeni şeyler yazma ve yaratma tutkusu olan bir içerik yaratıcısıdır. Ayrıca teknoloji ile yakından ilgileniyor ve yeni şeyler öğrenmekten Kalan Hesaplayıcı TürkçeYayınlanan Tue Jan 04 2022Matematiksel hesap makineleri kategorisindeMatematik Kalan Hesaplayıcı kendi web sitenize ekleyin Sayılar hayatımıza ilk karıştığı zamanlarda insanlar ailelerini ve eşyalarını saymak için el ve ayak parmaklarını kullanabiliyordu ancak dünya değişti! 21. yüzyılda, her yönden büyük sayıların bombardımanı altındayız ve bu sayıların boyutu hakkında bir bakış açısına sahip olmak oldukça faydalı bir beceri. Ancak gerçek şu ki, çoğu insan büyük sayıları tanıma ve gerçekte ne kadar büyük olduğu konusunda fikir yürütme noktasında çok da başarılı en büyük sayı nedir? Googol nedir? Sentilyon nedir? Büyük sayıların adları nasıl veriliyor? Bunun gibi sorular, bu nedenle hala merak edilen sorulardır. İnternette küçük bir araştırma, bu merakı giderecek yanıtlarla doludur. Zahmete giremeyenler için, aşağıdaki derleme yararlı büyük sayıların ne kadar büyük olduğunu anlayarak başlayalım. Örneğin bir milyonu düşünelim. Bir milyona kadar saymak isterseniz ve her saniyede bir sayıyı yemek ya da uyumak için hiç ara vermeden sayarsanız, bu yaklaşık 11 gün sürer. Bir milyara kadar saymak ise yaklaşık 32 yılınızı alır elbette dinlenmek veya uyumak yok.Bir triyona kadar aynı biçimde saymak ise yıldan fazla sürer. Bir katrilyon, bir ve ardından 15 sıfırdır. On sekiz sıfır size bir kentilyon ve 21 sıfır da bir sekstilyon verir. Tüm Dünya yaklaşık 6 sekstilyon, 570 kentilyon ton ağırlığındadır. Dünyadaki tüm insanların ağırlığı ise sadece 525 milyon büyük sayı diye bir kavram yoktur; çünkü elde edilen her sayıya 1 eklendiğinde o sayıdan daha büyük başka bir sayı elde edilmektedir. Büyük sayılar, günlük hayatta fazla karşımıza çıkmaz. Ancak bu sayılar; matematik, istatistik, evren bilimi, biyoloji, kimya, fizik, mühendislik ve kriptografi gibi pek çok bilim alanında kullanılır. Hatta Basel doğumlu Matematikçi Jacob Bernoulli 1655-1705 tarafından öne sürülen büyük sayılar kanunu, istatistik biliminin en önemli yasalarından birini Sayıların Adları Nasıl Verilir?Genelde İngilizce kelimelerle anılmasına rağmen büyük sayıların adları Latince kökenlidir. Örneğin, Latince 3 anlamına gelen tri kelimesinin arkasına –llion takısı eklenince “trillion” sözcüğü oluşur. Büyük sayıların ilk söylemini Fransız Matematikçi Nicolas Chuquet 1445-1488, 1012 sayısı için “billion”, 1018 sayısı için ise “trillion” ifadesini kullanarak on yedinci yüzyıla gelindiğinde Fransa’da 109 yerine billion ve 1012 yerine trillion sözcükleri kullanılınca bu sayıları; Fransa ve ABD bu yeni sistemle, İngiltere ve Almanya ise Chuquet’in önerdiği eski sistemle adlandırmaya devam etmiştir. Böylece büyük sayıların adlandırılması bölgelere göre değişiklik göstermeye olarak güçlü ülke olmak, pek çok alanda olduğu gibi büyük sayıların gösterimi üzerine de üstün olmak anlamına gelmiş ve 1974 yılında İngiltere Başbakanı Harold Wilson, billion sayısının 1012 olarak değil ABD sisteminde olduğu gibi 109 olarak kullanılacağını açıklamıştır. Fakat buna rağmen Avrupa ile ABD arasındaki gösterim farklılığı devam Sayıların Adları Avrupa ile ABD’de Neden Farklı Gösterilir?n = 1,2,3,4,… doğal sayılar kümesini ifade etsin. Farklılık, Avrupa sisteminde büyük sayıların 106n ile ABD sisteminde ise 103n+3 ile gösterilmesinden ileri gelir. Ancak her iki sistemde de Latince –illion takısı söylemde ortak kullanılır. Avrupa sisteminde billion sayısını 1012 sayısı ifade ederken, ABD sisteminde aynı sayıyı 109 temsil eder. 109 sayısının Avrupa sistemindeki karşılığı milliard ya da bin milyondur. Her iki sistemden hangisinin diğerinden üstün olduğu tartışılmamakta; sadece her iki sistemi ifade edecek ortak bir sistem oluşturulması için çalışmalar alanda güncel iki öneri ilki, büyük sayıları 103n halinde gruplara ayırmak, diğeri de 1960 yılındaki Ağırlık ve Ölçü Birimleri konferansında kabul edilen “International System of Units SI – Uluslararası Ölçü Birimleri Sistemini” kullanmaktır. SI sistemi bilimsel anlamda da ortak dile yönelttiğinden uygun görülmektedir. Yine de yılların alışkanlığından kurtulmak kolay değildir. Aşağıdaki tablo, önerilen her iki sistemin özetini SI Yazımı3109billionmilliardgiga-gillion41012trillionbilliontera-tetrillion51015quadrillionbilliardpeta-pentillion61018quintilliontrillionexa-hexillion71021sextilliontrilliardzetta-heptillion81024septillionquadrillionyotta-oktillion91027octillionquadrilliard ennillion101030nonillionquintillion dekillion111033decillionquintilliard hendekillion121036undecillionsextillion dodekillion131039duodecillionsextilliard trisdekillion141042tredecillionseptillion tetradekillion151045quattuordecillionseptilliard pentadekillion161048quindecillionoctillion hexadekillion171051sexdecillionoctilliard heptadekillion181054septendecillionnonillion oktadekillion191057octodecillionnonilliard enneadekillion201060novemdecilliondecillion icosillion211063vigintilliondecilliard icosihenillion221066unvigintillionundecillion icosidillion231069duovigintillionundecilliard icositrillion241072trevigintillionduodecillion icositetrillion251075quattuorvigintillionduodecilliard icosipentillion261078quinvigintilliontredecillion icosihexillion271081sexvigintilliontredecilliard icosiheptillion281084septenvigintillionquattuordecillion icosioktillion291087octovigintillionquattuordecilliard icosiennillion301090novemvigintillionquindecillion triacontillion311093trigintillionquindecilliard triacontahenillion321096untrigintillionsexdecillion triacontadillion331099duotrigintillionsexdecilliard triacontatrillionSI öntakıları ile sayıları simgelendirme işlemiKatsayıAdıSimgesi1024yottaY1021zettaZ1018exaE1015petaP1012teraT109gigaG106megaM103kilok102hectoh101dekadaKatsayıAdıSimgesi10-1decid10-2centic10-3millim10-6microμ10-9nanon10-12picop10-15femtof10-18attoA10-21zeptoz10-24yoctoyGoogol Sayısı Nedir?1 sayısının sağına 100 tane sıfır yazılarak elde edilen sayıdır. 10100 şeklinde gösterilir. Bilim insanları bunun evrenimizdeki toplam proton sayısından fazla olduğunu düşünüyor. Googol sayısı yukarıda bahsedilen sistemlerin hiçbirinin yazım önerisine uymaz. 1’in sağına googol tane sıfır koyulursa elde edilen sayı “googolplex” olarak adlandırılır. Bunun ne kadar büyük bir sayı olduğunu hayal etmek neredeyse centillion Sayısı Nedir?1 sayısının sağına 303 tane sıfır yazılarak elde edilen sayıdır. 10303 şeklinde gösterilir. 103*100+3 şeklinde yazılabildiğinden ABD sistemine uyar. Avrupa Sistemine göre de 10 sexdecilliard şeklinde ifade edilir. Görüldüğü büyük sayılar, kendi içinde tartışmalar barındıran matematiğin güzel konularından birisidir ve googol ile sentilyon gibi nice orijinal sayıları içerir. Matematik bilimi, her daim bizi büyülemeye devam edecek gibi…Kaynakça Bu yazı, Prof. Dr. Timur Karaçay’ın “Büyük Sayıları Adlandırma” adlı yazısından boyu öğrencilik felsefesini benimsemiş amatör tiyatro oyuncusu ve TEGV gönüllüsü; kitaplarından, doğaya hayranlığından, yeni yerleri görmekten, gittiği yerlerin kültürünü keşfetmekten ve bunların uğruna çabalamaktan vazgeçemeyen kişi... Kesirleri bir tam sayıya bölmek göründüğü kadar zor değildir. Bir kesri bir tam sayıya bölmek için tek yapman gereken, tam sayıyı bir kesre dönüştürmek, dönüştürdüğün kesrin tersini bulmak ve bulduğun sonucu ilk kesirle çarpmaktır. Bu işlemin nasıl yapılacağını öğrenmek istiyorsan aşağıdaki adımları izlemen yeterlidir Adımlar 1Problemi yaz. Bir kesri bir tam sayıya bölmenin ilk adımı öncelikle kesri, ardından bölme işaretini ve bölmen gereken tam sayıyı yazmaktır. Diyelim ki şu problemi çözüyoruz 2/3 ÷ 4.[1] 2Tam sayıyı kesre dönüştür. Tam sayıyı kesre çevirmek için tek yapman gereken, tam sayıyı 1 sayısının üzerine yazmaktır. Tam sayı kesrin payı ve 1 ise kesrin paydası olur. Sayının "1"i 4 kez içerdiğini gösterdiğin için 4/1 demek 4 demekle aynı anlama gelir. Problem şu şekli almalıdır 2/3 ÷ 4/1.[2] 3Bir kesri başka bir kesre bölmek, o kesri diğer kesrin tersi ile çarpmakla aynıdır. 4Tam sayının tersini yaz. Bir sayının tersini bulmak için tek yapman gereken sayının payı ile paydasının yerini değiştirmektir. Bu nedenle, 4/1'in tersini bulmak için, pay ve paydanın yerini değiştir. Böylece sayı 1/4 hâlini alır.[3] 5Bölme işaretini çarpma işaretine dönüştür. Problem şu şekli almalıdır 2/3 x 1/4.[4] 6 Kesirlerin paylarını ve paydalarını çarp. Bir sonraki adım, cevabın payını ve paydasını elde etmek için kesirlerin paylarını ve paydalarını çarpmaktır.[5] Payları çarp, 2 x 1 işleminin sonucunda 2'yi elde edersin. Paydaları çarp, 3 x 4 işleminin sonucunda 12'yi elde edersin. 2/3 x 1/4 = 2/12 7 Kesri sadeleştir. Kesri sadeleştirmek için en küçük ortak paydayı bulman gerekir. Diğer bir ifadeyle bu, hem payı hem de paydayı ikisine de tam olarak bölebilen bir sayıya bölmen gerektiği anlamına gelir. Paydaki sayı 2 olduğu için, 12'nin 2'ye tam olarak bölünüp bölünemediğini kontrol etmelisin. Bölünebilir çünkü 12 bir çift sayıdır. Ardından, sadeleştirilmiş bir cevap ve yeni pay ile paydayı elde etmek için hem payı hem de paydayı 2'ye böl.[6] 2 ÷ 2 = 1 12 ÷ 2 = 6 2/12 kesri 1/6 şeklinde sadeleştirilebilir. Bu senin nihai cevabındır. Reklam İpuçları Tüm bu işlemleri nasıl yapacağını daha iyi hatırlaman işte sana hatırlatıcı bir ipucu. Bunu aklında tut "Kesirleri bölmek oldukça kolay, ikinci sayıyı ters çevir ve çarp!" Yukarıdaki ifadenin başka bir şekli de İÇS/İSÇ'dir. İlk numarayı tut. Çarpmaya dönüştür. Son sayıyı ters çevir. İstersen Ç'den önce S'yi de yapabilirsin. Çarpma işleminden önce çapraz sadeleştirme yaparsan gördüğün gibi zaten en düşük terimi elde ettiğin için işlem sonunda muhtemelen tekrar sadeleştirme yapman gerekmeyecektir. Örneğimizde, 2/3 × 1/4 çarpma işlemini yapmadan önce, birinci pay 2 ve ikinci paydanın 4, 2 ortak çarpanına sahip olduğunu görürsün, dolayısıyla sadeleştirme işlemini çarpma işleminden önce yapabiliriz. Bu, problemi 1/3 × 1/2'ye dönüştürür ve bize anında 1/6'yı vererek sadeleştirme işlemini en son yapma işinden kurtarır. Kesirlerinden herhangi biri negatifse bu yöntem yine de geçerlidir. Tek yapman gereken adımları izlerken negatif işaretini unutmamaktır. En sonunda sadeleştirme yapmak yerine çarpma işleminden önce çapraz sadeleştirme yap. Kesri aynı tut. Bölme işaretini çarpma işaretine çevir. Biri payda yaparak tam sayıyı kesre çevir. İkinci kesrin tersini bul. Çarpımı bul. Kesrin en sade hâlini bul. Reklam Uyarılar Sadece bölenin, yani ikinci kesrin tersini al. İlk yani bölünen kesri değiştirme. Örneğimizde 4/1'i 1/4'e çevirdik ama 2/3'ü 2/3 olarak bıraktık 3/2 şeklinde değiştirmedik. Reklam Bu wikiHow makalesi hakkında Bu sayfaya defa erişilmiş. Bu makale işine yaradı mı? Ali NESİN Birden ve kendisinden başka sayıya bölünmeyen sayılara asal sayı Örneğin 17 asaldır, çünkü 1 ve 17’den baş-ka sayıya tam olarak bölünmez. Öte yandan 35 asal değildir, 5’e ve 7’ye bölünür. Teknik nedenlerden 1 asal kabul edilmez. 100’den küçük asalları bulmak pek zor değildir. İşte o asallar 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, 29, 31, 37, 41, 43, 47, 53, 59, 61, 67, 71, 73, 79, 83, 89, 97. Demek ki 100’den küçük 25 tane asal varmış. Yani 100’den küçük rastgele seçilmiş bir sa-yının asal olma olasılığı 1/4’tür. Matematiksel kanıtlar arasında bir güzellik yarışması yapılsa, Öklid’in MÖ. 300 “sonsuz tane asal sayı vardır” önermesinin kanıtı hiç kuşkusuz ilk on sırada yer alırdı. Bu teorem Öklid’in ünlü Öğeler adlı yapıtının dokuzuncu cildinde kanıtlanır. Öklid’in teoreminin güzelliğinin göklere çıkarılmadığı ve kanıt-lanmadığı popüler matematik kitabı yok gibidir. Birazdan bu güzel teoremi -ve çok daha fazlasını- kanıtlayacağız. Bir sayının asal olup olmadığını nasıl anlarız? Sayımıza n diyelim. n’yi n’den küçük sayılara bölmeye çalışalım. Eğer n’den küçük, 1’den büyük bir sayı n’yi tam bölüyorsa, n, tanımı gereği, asal olamaz. Öyle bir sayı bulamazsak, n asaldır. Ne var ki bu yöntemle büyük sayıların asallığına karar vermek çok zaman alır. Bu yöntem ve çeşitlemeleri dışında bir sa-yının asallığına karar verebilecek genel bir yöntem de bilinme-mektedir. Örneğin, şu çeşitleme düşünülebilir n’yi n’den küçük her sayıya böleceğimize, n’yi &n’den küçük sayılara bölmeye çalışabiliriz. Çünkü n = ab ve a % &n ise, b ' &n’dir. Dolayısıy-la n asal değilse, &n’den küçük bir sayıya bölünür. Böylece yap-mamız gereken bölme sayısı azalır. Bir başka kolaylık da şöyle sağlanabilir n’nin asal olup olmadığına karar vermek için n’yi &n’den küçük her sayıya bölmeye çalışacağımıza, &n’den küçük asallara bölmeye çalışmamız yeterlidir. Bu birazdan kanıtlaya-cağımız birinci teoremden çıkar. Böylece, n’nin asallığına karar vermek için yapmamız gereken bölme sayısı daha da azalır. Öte yandan bu yöntemi kullanabilmek için &n’den küçük asal-ları bilmek gerekir. Bu asalları bildiğimizi varsaysak bile, böl-me sayısı gene de büyük sayılar için çok fazladır. Örneğin, n = asal olup olmadığını anlamaya çalıştığımı-zı varsayalım bir an. Eğer n asal değilse ve küçük bir asala ör-neğin 97’ye bölünebiliyorsa, n’nin asal olmadığına oldukça ça-buk karar veririz. Ama ya n asalsa ya da küçük bir asala bö-lünmüyorsa? Onbinlerce bölme işlemi yapmamız gerekecek. Yukarda açıkladığımız yöntem Yunanlı matematikçi Era-tosthenes tarafından 3. yüzyılda bulunmuştur. Bu yöntemle 50 rakamlı bir sayının en gelişmiş bilgisayar yardımıyla asal olup olmadığını anlamak trilyonlarca yıl alır. Yaşam gerçekten kısa! Bazı özel sayıların asallığına karar vermek için özel yöntemler geliştirilebilir. Örneğin son rakamı çift olan bir tek asal sayı vardır, o da 2’dir. Çünkü son rakamı çift olan bir sayı 2’ye bölünür. Asal olmayan sayılara bir başka örnek vereyim. xa – 1 biçi-minde yazılan sayılar x –1’e bölünürler xa – 1 = x – 1xa–1 + xa–2 + ... + x + 1. Dolayısıyla, bir a > 1 sayısı için, xa – 1 biçiminde yazılan bir sayının asal olabilmesi için x’in 2 olması gerekmektedir. Ma-dem öyle, 2a – 1 biçiminde yazılan sayılara bakalım. Bu sayılar asal mıdır? Sav Eğer a asal değilse 2a – 1 de asal olamaz. Kanıt Bunu kanıtlamak için önce a = bc yazalım. a asal olmadığından bu eşitliği sağlayan b > 1 ve c > 1 sayıları vardır. Sonra x’i 2b olarak tanım-layıp küçük bir hesap yapalım 2a – 1 = 2bc – 1 = 2bc – 1 = xc – 1. Ama xc – 1 sayısının x – 1’e bölündüğünü yukarda görmüştük. Demek ki 2a – 1, x – 1’e bölünür ve asal olamaz. Dolayısıyla, 2a – 1’in asal olması için a’nın asal olması gerekmek-tedir. Kanıtımız bitmiştir. Asal bir a için 2a – 1 biçiminde yazılan sayılara Mersenne sayıları Peki, a asalsa, Ma = 2a – 1 olarak tanımlanan sayı da asal mıdır? İlk Mersenne sayılarına bakalım M2=3 M3=7 M5=31 M7 = 127 Bu sayıların her biri asal. Ama bundan sonraki ilk Mersen-ne sayısı, yani M11, asal değil M11 = 23 × 89. Hangi asallar için Ma asaldır? Yanıt bilinmiyor. 1972’de M19937’in asal olduğunu Bryant Tuckerman bilgi-sayar yardımıyla keşfetti. 1975’te, on beş yaşında iki lise öğrencisi, Laura Nickel ve Curt Noll, M19937’in o zamana dek bilinen en büyük asal oldu-ğunu bir gazeteden öğrenince, çalışmaya koyuldular ve üç yıl sonra, 1978’te, bilgisayarlarını 350 saat çalıştırdıktan sonra, M21701’in asal olduğunu buldular. Ve birdenbire ünlendiler. Şubat 1979’da Noll, M23209’un asal olduğunu buldu. İki ay sonra, Amerikalı David Slowinski M44497’nin asal ol-duğunu 1983’te gene Slowinski, M86243’ün asal olduğunu bilgisayar yardımıyla tam 1 saat 3 dakika 22 saniyede kanıtladı. Ama sihirli sayısını bulmak için aylarca uğraştı. Bilinen klasik yöntemle yani kendisinden küçük sayılara bölme-ye çalışarak M86243’ün asal olduğunu kanıtlamak, evrenin öm-rünü aşardı! M86243’ün tam rakamı olduğunu da ayrıca belirtelim. Bu kadar bozuk parayı üstüste yığsanız, para kule-niz evrenin sınırlarını aşar! [43] Yukardaki asalı bulan Slowinski, 19 Eylül 1983’te M132049’un asal olduğunu bilgisayarlarla anladı. Bundan çok daha önce, Manfred Schroeder adlı bir matematikçi, matema-tiksel yöntemlerle, sezgisinin de yardımıyla, civarların-da bir asal olduğunu tahmin etmişti zaten. Mart 1992’de M756839’un asal olduğu anlaşıldı. 12 Ocak 1994’te, Paul Gage ve yine David Slowinsky bilgi-sayar ağlarında M859433’ün asal olduğunu kanıtladıklarını du-yurdular. Hesaplarını gene bilgisayarla yapmışlardı elbet. Şimdi, So = 4, Sk+1 = Sk2 ! 2 olsun. Örneğin, S1 = 42 !2 = 14’tür. Bunun gibi, S2 = S12 !2 = 142 !2 = 194’tür. Bir q asalı için, Mq’nün asal olması için gerekli ve yeterli koşul, Mq’nün Sq’yü böl-mesidir. Bu teste Lucas testi denilir. Lucas testi sayesinde çok büyük asallar oldukça kolay sayılacak işlemlerle bulunabilir. Bu sonuçlara, ancak bilgisayarlara güvenebildiğimiz derece-de güvenebiliriz elbet. Bilgisayarlar da hata yaparlar! Büyük sayıların asal olup olmadıklarını anlamak, şifreli me-sajlarda kriptoloji çok önemlidir ve gelişmiş ülkelerin orduları bu yüzden asal sayılarla çok ilgilenirler. Gizli mesaj yollamak is-teyen, mesajıyla birlikte iki büyük asal sayının çarpımını da yol-lar. fiifreyi çözmek için, şifreyle birlikte yollanan sayıyı bölen o iki asalı bilmek gerekir, ki bu da dışardan birisi için sayılar bü-yük olduğundan hemen hemen olanaksızdır. İki sayıyı çarpmak kolaydır ama bir sayıyı çarpanlarına ayırmak çok daha zordur. Şifrelemede Mersenne sayıları kullanılmaz. Çünkü az sayıda 30 küsur tane olmalı asal Mersenne sayısı bilindiğinden, şifreyle birlikte yollanan sayının asal bir Mersenne sayısına bö-lünüp bölünmediğini anlamak kolaydır. Asal olmayan bir sayıyı bölenlerine ayırmanın Fermat’nın bulduğu şu yöntem vardır. Eğer n sayısı iki pozitif doğal sayı için x2 ! y2 biçiminde yazılıyorsa, o zaman, n = x ! yx + y eşitliği doğrudur ve x, y +1 olmadığı sürece, n’yi çarpanlarına ayırmış oluruz. Bunun tersi de aşağı yukarı doğrudur. Eğer n = ab ise ve n çift değilse, o zaman, x = a + b/2 ve y = a + b/2 alarak, n = x2 ! y2 eşitliğini elde ederiz. Demek ki, çift olmayan bir n doğal sayısını çarpanlarına ayırmak için, n = x2 ! y2 eşit-liğini sağlayan x ve y bulmalıyız. Bu eşitlik yerine y2 = x2 ! n yazalım ve x yerine teker teker sayıları koyup x2 ! n sayısını he-saplayalım. Bu sayı tam bir kare y2 olduğunda n = x2 ! y2 eşit-liğini bulmuş oluruz. Elbette x’in &n’den büyük olması gerek-mektedir, yoksa x2 ! n pozitif bile olamaz. Ayrıca, x2 ! n sayı-sının tam bir kare olması için 0, 1, 4, 5, 6 ve 9’la bitmesi gerek-mektedir, 2, 3, 7 ve 8’le biten sayılar kare olamazlar. Bu yöntemi n = 91 için deneyelim. x > &91 olması gerektiğin-den, x = 10’dan başlamalıyız. x = 10 ise, x2 ! n = 102 ! 91 = 9 = 32 dir ve y = 3 olabilir. Demek ki, 91 = n = 102 ! 32 = 10 ! 310 + 3 = 7 × 13 eşitliği geçerlidir. Aynı yöntemi n = 143 için deneyecek olursanız, gene yanıtı hemen bulursunuz x = 12, y = 1. Mersenne sayılarına çok benzeyen başka sayılara bakalım. 2a + 1 biçiminde yazılan sayılar asal mıdır? Bu sayıların hangi a’lar için asal olduklarını bilmiyoruz ama hangi a’lar için asal olamayacaklarını biliyoruz Eğer a, 2’nin bir gücü değilse, yani 2n biçiminde yazılamazsa, bu sayılar asal olamazlar. Bunu birazdan kanıtlayacağız Teorem 9. Fermat, Fn = 22n + 1 biçiminde yazılan bütün sayıların asal olduklarını sanıyordu. Bu yüzden bu sayılara Fermat sayıları denir. Gerçekten de ilk beş Fermat sayısı, Demek ki a = 2n biçiminde yazılabilse bile, 2a + 1 asal olmayabiliyor. Lucas F6’nın asal olmadığını kanıtladı. Daha sonra, 1880’de, Landry, F6 = 274177 × 67280421310721 eşitliğini buldu. F7 ve F8 de asal değiller. Bu sayıların asal olma-dıkları, çok geç bir tarihte, 1970 ve 1981’de anlaşıldı. W. Keller, 1980’de F9448’in asal olmadığını gösterdi. Bu sayı 19 × 29450 + 1’e bölünür. 1984’de gene W. Keller, F23471’in asal olmadığını kanıtladı. Bu sayının 107000’den fazla basamağı vardır ve 5 × 223473 + 1’e bölünür. Fo = 3 F1=5 F2= 17 F3= 257 F4= 65537 asaldır. Fermat, bütün Fermat sayılarının asal olduklarını kanıtlamaya uğraştı ama başaramadı. Başarısızlığının nedeni vardı Sanısı doğru değildi. F5 asal değildir. F5 on basamaklı bir sayı olduğundan asallığını kanıtlamak kolay değildi. Euler 1707!1783, F5’i F5 = 641 × % 5 için, asal bir Fn’nin olup olmadığı şimdilik bilinmiyor. Asallığı bilinmeyen en küçük Fermat sayıları şunlar F22, F24, F28. Son yıllarda bir sayının asallığına yüzde olarak oldukça çabuk karar verebilen yöntemler geliştirildi. Ör-neğin, “fiu sayı yüzde 99,978 olası-lıkla asaldır,” gibi önermeler bilgisa-yarların yardımıyla oldukça kısa sayılabilecek zamanda kanıtlandı. Bu konuda bilgim kısıtlı oldu-ğundan daha fazla söz söyleyemeyeceğim. 11, 111, 1111, 11111 gibi her rakamı 1 olan sayılar asal mıdır? İçinde n tane 1 olan sayıya Bn diyelim. Eğer çift sayıda 1 varsa, yani n çiftse, Bn, 11’e bölünür ve B2 dışında bunlardan hiçbiri asal olamaz. Eğer n üçe bölünüyorsa Bn de üçe bölünür ve asal olamaz. Hangi n’ler için Bn asaldır? Bu asallardan kaç tane vardır? B2, B19, B23, B317, B1031 asal sayılar, bu biliniyor. Bunlardan başka? Ben bilmiyorum. Bu sayılardan daha büyük bir asal varsa, n > olması gerektiğini Harvey Dubner adlı biri kanıtlamış, daha doğrusu hesaplamış. Bkz. Kaynakça [43]. Asallar matematikte çok önemlidir elbet. Bu yazıda bu önemli konuda bir iki teorem kanıtlayacağız. İlk teoremimizi okurların çoğu biliyordur. Teorem 1. 1’den büyük her sayı3 bir asala bölünür. Kanıt Bunun kanıtı oldukça kolaydır a > 1 bir sayı olsun. a’nın bir asala bölündüğünü kanıtlamak istiyoruz. Eğer a asalsa bir sorun yok a, a’yı böler ve teoremimiz ka-nıtlanmış olur a bir asala kendisine! bölünür. Eğer a asal değilse, a’yı bölen ve 1 1 herhangi bir sayı olsun. 2’den n’ye kadar bü-tün sayıları birbiriyle çarpalım 2 × 3 × ... × n–2 × n–1 × n. Kocaman bir sayı elde ettik. Bu sayı n! olarak simgelenir. n! sa-yısı n + 1’den küçük bütün sayılara bölünür elbet, çünkü n! bu sayıların çarpımı. Demek ki n! + 1 sayısı 1’le n arasındaki hiç-bir sayıya bölünemez. Öte yandan, Teorem 1’e göre n! + 1 sa-yısı bir asala bölünmeli. Demek ki n’den büyük bir asal vardır. Ne bulduk? Her sayıdan büyük bir asal bulduk. Dolayısıyla sonsuz tane asal vardır, çünkü her asaldan büyük bir başka asal vardır. İkinci teorem kanıtlanmıştır. Ne denli yalın bir kanıt değil mi? Ve şaşırtıcı. fiu nedenden şaşırtıcı Kanıt, n’den sonra gelen ilk asalı bulmuyor; yalnızca n’den büyük bir asalın varlığı kanıtlanıyor. Örneğin 1 milyon-dan büyük bir asal vardır. Hangi asal? Yanıt yok! Kanıt, han-gi asalın 1 milyondan büyük olduğunu göstermiyor. “Öyle bir asal var” demekle yetiniyor. Aslında kanıtımız n’den büyük asallar üzerine hiç de bilgi vermiyor değil. En azından, her n için, n 1 için, n 1 bir tek sayıysa, xa + 1 sayısı asal olamaz, çünkü x + 1’e bölünür. fiöyle bölünür xa + 1 = x+1xa–1 – xa–2 + xa–3 – xa–4 + ... – x + 1. fiimdi a’nın bir tek sayıya bölündüğünü varsayalım. 2a + 1’in asal olamayacağını kanıtlamak istiyoruz. a’yı bölen tek sa-yıya m diyelim. Demek ki a = nm ve m bir tek sayı. x = 2n ol-sun. Küçük bir hesap yapalım 2a + 1 = 2nm + 1 = 2nm + 1 = xm + 1. m tek olduğundan, ilk paragrafta gördüğümüz gibi, x + 1, xm + 1’i böler. Yani x + 1, 2a + 1’i böler. Demek ki a bir tek sayıya bölünüyorsa, 2a + 1 asal olamaz. Dolayısıyla a, 2’nin bir katı olmalı. Asallar üzerine bildiklerimiz bilmediklerimizin yanında hiç kalır. Bildiklerimiz arasından en önemlilerinden biri Fer-mat’nın Küçük Teoremi adıyla anılan şu teoremdir Teorem 10. Fermat’nın Küçük Teoremi. n bir sayıysa ve p asalsa, p, n p – n sayısını böler. Dolayısıyla eğer p, n’yi böl-müyorsa, n sayısı np–1–1’i böler. Bu teorem, n üzerine tümevarımla kolaylıkla kanıtlanabilir. Örneğin 23, 223–2 sayısını böler, çünkü 23 asaldır. 23, 2’yi bölmediğinden, 23, 222–1 sayısını da böler. Bunun tersi doğru mudur? Yani eğer p > 1 bir tamsayıysa ve p, 2p–1 – 1’i bölüyorsa, p asal mıdır? Eski Çinliler de bu soruyu sormuşlar ve yaptıkları hesaplar-da p hep asal çıkmıştır. Gerçekten de 1 1, her n için n p – n’yi bölüyorsa ve asal değilse, p’ye çok yalancı asal adı verilir. Çok yalancı asal sayı var mı-dır? Evet. En küçük çok yalancı asal sayı 561’dir. 561 = 3 × 11 17 olduğundan 561 asal değildir. Öte yandan, 561, her n için n561–n’yi böler. Bunu da kanıtlamak oldukça kolaydır. Kanıt için okur Kaynakça [23]’e bakabilir. Fermat’nın Küçük Teoremi’ne göre Teorem 10, eğer p asalsa, 1p–1, 2p–1, ..., p–1p–1 sayıları p’ye bölündüğünde 1 kalır. Dolayısıyla bu p–1 sayının toplamı olan 1p–1 + 2p–1+ ... + p–1 p–1 sayısı p’ye bölündüğünde kalan p – 1’dir. Bunun tersi de doğ-ru mudur? Yani n herhangi bir sayıysa ve 1n–1 + 2n–1 + ...+ n–1n–1 sayısı n’ye bölündüğünde kalan n – 1 ise, n asal mıdır? 1950’de Bedocchi adında bir matematikçi 1985’de yanıtın n < 101700 için “evet” olduğunu gösterdi. Genel sorunun yanıtı bugün de bilinmiyor Soru n herhangi bir sayıysa ve 1n–1+2n–1+ ...+n–1n–1 sayı-sı n’ye bölündüğünde kalan n – 1 ise, n asal mıdır? Gerçek asallara geri dönelim. Wilson Teoremi, hemen he-men Fermat’nın Küçük Teoremi kadar önemlidir Teorem 11. Eğer p asalsa, p, p – 1! + 1’i böler. Asallar üzerine yanıtı bilinmeyen bir başka soru geçeyim. Goldbach, bir mektubunda aşağıdaki soruyu Euler’e sordu 1772 Goldbach Sanısı 1 5’ten büyük her sayı üç asalın topla-mına eşittir. Euler, Goldbach’a sorunun yanıtını bilmediğini, ama soru-nun aşağıdaki soruyla eşdeğer olduğunu yazdı Goldbach Sanısı 2 4’ten büyük her çift sayı iki asalın top-lamıdır. Örneğin, 4= 2+2 6 =3+3 8 =3+5 10 = 3+7 = 5+5 12 = 5+7 14= 3+11 = 7+7 16= 3+13 = 5+11 18= 5+13 = 7+11 20= 3+17 = 7+13 22= 3+19 = 5+17 = 11+11 24= 5+19 = 7+17 = 11+13 26= 3+23 = 7+19 = 13+13 Yüz milyondan küçük sayılar için Goldbach sanısının doğ-ru olduğu biliniyor. Önermenin her sayı için doğru olduğu bi-linmiyor, ancak doğru olduğu sanılıyor. Bu sanıyı kanıtlayabi-lirseniz ölümsüzler arasında yerinizi alırsınız. Asal sayılar üzerine dahaca çözülememiş bir başka ünlü sanı vardır İkiz Asallar Sanısı Sonsuz tane ikiz asal sayı vardır. Eğer iki asal sayının arasındaki fark 2 ise, bu iki asal sayı-ya ikiz denir. Örneğin, 3,5, 5,7, 11,13, 17,19, 29,31, 41,43 ikiz asal sayılardır. Sonsuz tane ikiz asalın olup olma-dığı bilinmiyor. “ Bilinse ne olur, bilinmese ne olur?” demeyin. Yanıtı bilinmeyen her soru ilginçtir, üzerinde düşünmeye değer. İnsan yalnızca “düşünen hayvan” değildir, nedenli nedensiz düşünen hayvandır. 1966’da, sonsuz tane asal p sayısı için, p + 2 sayısının ya asal ya da iki asalın çarpımı olduğu kanıtlandı. Bilinen en büyük ikiz asallar × 211235 ± 1 asalla-rıdır, 1990’da Parady, Smith ve Zarantonello tarafından bu-lunmuşlardır. Tabii bu yazının yazıldığı tarihe kadar... Üçüz asal var mıdır? 3,5,7’den başka yoktur. Okur bunu kolaylıkla kanıtlayabilir. Bir ipucu verelim eğer n bir tamsayıy-sa, n, n+2, n+4 sayılarından biri 3’e bölünür. Yukarda sonsuz tane asal sayının olduğunu gördük. Gene de o kadar fazla asal sayı yoktur. Örneğin, çift sayılar 2 dışında asal olamayacaklarından, sayıların “yarısından fazlası” asal de-ğildir. 1’le n arasından rastgele bir sayı seçsek, bu sayının asal ol-ma olasılığı kaçtır? Bu olasılık n’ye göre değişir elbet. Eğer n = 100 ise, bu olasılığın 1/4 olduğunu yazının en başında görmüştük. Eğer n bir tamsayıysa, "n, n’den küçük asalların sayısı ol-sun. "n/n, n’den küçük rastgele seçilmiş bir sayının asal olma olasılığıdır. n sonsuza gittiğinde, bu olasılığın değeri kaçtır? Okur, n büyüdükçe, asal seçme olasılığının da küçüleceğini ve n sonsuza gittiğinde bu olasılığın 0’a yakınsayacağını tahmin edebilir. Bu tahmin doğrudur limn* "n/n = 0. Bundan çok daha iyi bir sonuç bilinmektedir. "n/n ve 1/logn, n büyüdükçe birbirlerine çok Baş-ka bir deyişle, eğer n büyükse, "n aşağı yukarı n/logn dur, ya-ni "n + n/logn. Bu sonuca Asal Sayılar Teoremi adı verilir. Asal sayılar son derece ilginç bir konudur. Asal sayılar ko-nusunda bilgilenmek isteyen okur [33] ve [40]’a bakabilir. He-le Euler’in sonsuz tane asal sayının olduğunu bir kez daha ka-nıtlayan bir kanıtı vardır ki... DİPNOTLAR Bu yazıda, “sayı” sözcüğünü 1, 2, 3, 4 gibi tamsayılar için kullanacağız. Marin Mersenne 1588-1648, Fermat’yla çağdaş ve Fermat’nın mektup arkadaşı bir Fransız matematikçisidir. Bu yazıda, “sayı” sözcüğünü, 0, 1, 2, 3 gibi “doğal sayılar” için kullanacağız. Kaynakça [47] ve [48]’de bu teoremin özet kanıtını bulabilirsiniz. x ve x’in güçlerini toplayarak ve çıkartarak elde edilen terimlere polinom denir. 341’in yalancı asal olduğu 1819’da Sarrus tarafından bulunmuştur. Buradaki log, e temelindeki logaritmadır. Yüzde, yüz başına’ anlamına gelir. Yüzdeyi belirtmek için bir yüzde işareti % kullanılır. Bir sayının yüzdesinin nasıl hesaplanacağını bilmek, hayatta birçok işe yarayabilir. Örneğin, bir araba ödemesi yapmak için yüzdeyi nasıl hesaplayacağınızı veya bir ev için peşinatı nasıl belirleyeceğinizi bilmeniz gerekebilir. Yüzde hesaplamaları iş dünyasında da önemlidir ve vergiler veya çalışanların giderlerindeki artışlar vb. kullanılır. Yüzde Hesaplama Makinesi A sayısının yüzde kaçı B’dir? A sayısı B sayısının yüzde kaçıdır? Yüzde Nedir? Yüzde, “yüz başına” anlamına gelir ve toplam miktarın bir kısmını belirtir. Örneğin, %45, 100 üzerinden 45’i temsil eder. Yüzde, “100 üzerinden” veya “her 100 için” olarak da ifade edilebilir. Basit Yüzde Hesaplama Yüzdelik Hesaplama Bir kesri yüzdeye dönüştürmek için sadece iki basit adım vardır. İlk adım, kesri ondalık bir değere dönüştürmektir. Payı paydaya bölerek bunu yapabiliriz. 8 ile 10 var diyelim, 8’in, 10’un yüzde kaçı olduğunu bulmak için yapacağımız ilk işlem budur 8/10=0,8dir. Pay, kesir çubuğunun üstündeki sayıdır. Payda, kesir çubuğunun altındaki sayıdır. [Ondalık = pay / payda] İkinci adım, ondalık değeri yüzdeye dönüştürmektir. Ondalık değeri 100 ile çarpın ve ardından yüzde işareti % koyun. 0,8 x 100 = 80 olur. Başına yüzde işareti koyarak %80’i buluruz. Yüzde Hesaplama Formül Yüzde formülü farklı şekillerde yazılabilse de, esasen üç değeri içeren bir cebirsel denklemdir. P × V1 = V2 P yüzdedir, V1 yüzdenin değiştireceği ilk değerdir V2, V1’de çalışan yüzdenin sonucudur. Yüzde Hesaplama Formülü Toplam veya tam miktar belirlenir. Yüzde olarak ifade edilecek sayı toplama bölünür. Çoğu durumda, küçük sayıyı büyük sayıya bölerek işlem tamamlanır ve elde edilen değer 100 ile çarpılır. Yüzde Hesaplama Nasıl Yapılır? Yüzdeyi hesaplamanın birkaç farklı yolu vardır. Aşağıdaki formül, bir şeyin yüzdesini hesaplamak için kullanılan yaygın bir stratejidir Yüzde bulmak istediğiniz şeyin tamamını veya toplamını belirleyin Örneğin, bir ayda kaç gün yağmur yağdığının yüzdesini hesaplamak istiyorsanız, o aydaki gün sayısını toplam tutar olarak kullanırsınız. Diyelim ki 30 gün olan Nisan ayı boyunca yağmur miktarını değerlendiriyoruz. Yüzdesini belirlemek istediğiniz sayıyı bölün Yukarıdaki örneği kullanarak Nisan’daki 30 günün 15 günü yağmur yağdı diyelim. 15’i 30’a bölersiniz, bu da 0,5’e eşittir. İkinci adımdaki değeri 100 ile çarpın Yukarıdaki örnekle devam edersek 0,5 ile 100’ü çarparsınız. Bu 50’ye eşittir, bu size %50 cevabını verir. Yani Nisan ayında, günlerin %50’sinde yağmur yağdı demektir. Yüzdelik Hesaplama Problem Türleri Hem kişisel hem de profesyonel ortamlarda karşılaşabileceğiniz üç ana yüzdelik problem türü vardır. Bunlar şunları içerir 25’in %50’si nedir? Bu problem için, bir yüzdesini bulmak istediğiniz hem yüzdeye hem de tam tutara zaten sahipsiniz. Böylece, önceki bölümde listelendiği gibi ikinci adıma geçersiniz. Ancak, zaten yüzdeye sahip olduğunuzdan, bölmek yerine yüzdeyi tam sayı ile çarpmak gerekir. Bu denklem için, %50’yi veya 0,5’i 25 ile çarparsınız. Bu size 12,5 cevabını verir. Dolayısıyla, bu yüzde sorunun cevabı “12,5, 25’in %50’si” olacaktır. 5’in yüzde kaçı 2’dir? Bu örnekte, 2’nin ne kadarının 5’in tamamının bir parçası olduğunu bir yüzde olarak belirlemeniz gerekecektir. Bu tür bir problem için, bir yüzdeye dönüştürmek istediğiniz sayıyı bütüne bölebilirsiniz. Yani, bu örneği kullanarak, 2’yi 5’e bölersiniz. Bu denklem size 0,4 verir. Daha sonra 40 veya %40 elde etmek için 0,4’ü 100 ile çarparsınız. Böylece 2 sayısı 5 sayısının %40’ına eşittir. 2’nin %45’i nedir? Bu tipik olarak daha zor bir denklemdir, ancak daha önce bahsedilen formül kullanılarak kolayca çözülebilir. Bu tür bir yüzde problemi için, bütünü verilen yüzdeye bölmek istersiniz. “2 neyin %45’i?” Örneğini kullanırsak, 2’yi %45 veya 0,45’e bölersiniz. Bu size 4,4 verir, bu da 2’nin 4,4’ün %45’i olduğu anlamına gelir. Yüzde Değişimi Nasıl Hesaplanır? Yüzde değişimi, zaman içindeki değişim derecesini gösteren matematiksel bir değerdir. En yaygın olarak finansta; Zaman içinde bir menkul kıymetin fiyatındaki değişikliği belirlemek için kullanılır. Bu formül, zaman içinde ölçülen herhangi bir sayıya uygulanabilir. Yüzde değişimi, belirli bir değerdeki değişime eşittir. Yüzdelik bir değişikliği, tüm değeri orijinal değere bölerek ve ardından 100 ile çarparak çözebilirsiniz. Yüzde değişimini çözmenin formülü aşağıdaki gibidir Bir fiyat veya yüzde artışı için [ Yeni Fiyat – Eski Fiyat / Eski Fiyat ] x 100 Bir fiyat veya yüzde düşüşü için [ Eski Fiyat – Yeni Fiyat / Eski Fiyat ] x 100 Bir fiyat / yüzde artışı örneği aşağıdaki gibidir Bir TV geçen yıl 100 dolara mal oldu ama şimdi 125 dolara mal oluyor. Fiyat artışını belirlemek için eski fiyatı yeni fiyattan çıkarırsınız 125 – 100 = 25. Daha sonra bunu eski fiyata bölersiniz 25’i 100’e bölmek 0,25’e eşittir. Daha sonra bu sayıyı 100 ile çarpacaksınız 0,25 x 100 = 25. Yani %25’tir. TV fiyatı geçen yıl %25 artmıştır. Bir fiyat / yüzde düşüşü örneği aşağıdaki gibidir Bir TV geçen yıl 100 dolara mal oldu, ancak şimdi yalnızca 75 dolara mal oluyor. Fiyat düşüşünü belirlemek için, yeni fiyatı eski fiyattan çıkarmanız gerekir 100 – 75 = 25. Daha sonra bu sayıyı eski fiyata bölersiniz 25 bölü 100 eşittir 0,25. Daha sonra bunu 100 ile çarparsınız x 100 = 25. Yani %25’tir. Bu, TV’nin önceki yıla göre %25 daha ucuz olduğu anlamına geliyor. Yüzde Farkı Nasıl Hesaplanır? Birbiriyle ilişkili iki farklı öğeyi karşılaştırmak için yüzdeleri kullanabilirsiniz. Örneğin, bir ürünün geçen yıl ne kadara mal olduğunu ve benzer bir ürünün bu yıl ne kadara mal olduğunu belirlemek isteyebilirsiniz. Bu hesaplama size iki ürün fiyatı arasındaki yüzde farkını verecektir. Yüzde farkını hesaplamak için kullanılan formül aşağıdadır V1 – V2/ [V1 + V2/2] × 100 Bu formülde, V1 bir ürünün maliyetine eşittir ve V2 diğer ürünün maliyetine eşittir. Ürün maliyetleri arasındaki farkı belirlemek için bu formülü kullanmanın bir örneği şudur Bir ürünün maliyeti geçen yıl 25 ABD doları ve benzer bir ürünün bu yıl maliyeti 30 ABD dolarıdır. Yüzde farkını belirlemek için, önce maliyetleri birbirinden çıkarırsınız 30 – 25 = 5. Daha sonra bu iki maliyetin ortalamasını belirlersiniz 25 + 30/2 = Daha sonra 5’i 27,5 = 0,18’e böleceksiniz. Daha sonra 0,18 ile 100 = 18’i çarpacaksınız. Bu, bu yılki ürünün maliyetinin geçen yılki ürün maliyetinden %18 daha fazla olduğu anlamına gelir. Soru 30 misket olduğunu varsayalım. 12 tanesi mavi ise misketlerin yüzde kaçı mavi? Yüzde kaçı mavi değil? Toplam misket sayısını kullanın. Bu 30’dur. Mavi bilye sayısını toplama bölün 12/30 = 0,4 Yüzdeyi elde etmek için bu değeri 100 ile çarpın 0,4 x 100 = %40’ı mavidir. Neyin mavi olmadığını belirlemenin iki yolu vardır. En kolayı, toplam yüzde eksi mavi olan yüzdeyi almaktır %100 -%40 = %60 mavi değildir. Bir Sayının Yüzdesi Nasıl Hesaplanır? Aşağıda, matematik problemleriyle ilgili yaygın yüzde oranlarını hesaplamak için formüllere yönelik talimatlar verilmiştir Yüzde Formülü x/y * 100 = z% **** Burada x, paydır; y, paydadır; z, yüzdedir. 80’in %10’unu bulmak için 80 sayısı, 100’e bölünür ve 10 ile çarpılır. 80/100=0,8’dir. 0,8×10=8’dir. 80’in %10’u 8’dir. Kesirden Yüzdeye Dönüşüm Tablosu Bir kesri yüzdeye dönüştürmenin başka bir yolu da bir dönüştürme tablosu kullanmaktır. Aşağıdaki dönüştürme tablosu, bazı genel kesirler ve bunların eşdeğer yüzdelerini göstermektedir. Kesir Yüzde % 1/2 %50 1/3 % 2/3 % 1/4 %25 3/4 %75 1/5 %20 2/5 %40 3/5 %60 4/5 %80 1/6 %16,66 5/6 %83,33 1/8 % 3/8 %37,5 5/8 %62,5 7/8 %87,5 1/9 %11,1 2/9 %22,2 4/9 %44,4 5/9 %55,5 7/9 %77,7 8/9 %88,8 1/10 %10 1/12 %8,333 1/16 %6,25 Yüzde Hesaplayıcı Yukarıdaki yüzde hesaplayıcı hesap makinesi ve yüzde hesaplama konu anlatımı, iki rakam arasında yüzde hesaplama, yüzde nasıl hesaplanır, 5. sınıf, 7. sınıf, indirim soruları, yüzde artış hesaplama için yararlı bilgiler içermektedir. Ayrıca google, eodev, en kolay etkinlik, yüzde dilim hesaplama, matematik faiz formülü, yüzde getiri hesaplama, hesapkurdu zarar hesaplama, iki rakam arasında yüzde hesaplama, bir sayının yüzdesi nasıl bulunur gibi aramalar için de işinize yarayabilir.

küçük sayı büyük sayıya nasıl bölünür